متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی در خصوص شرایط سرقت حدی تعیین تکلیف می کند و شرح و تفسیر و از جمله نکات حقوقی ماده ۲۶۸ این است که در صورت عدم وجود 14 شرط متن ماده، سارق به مجازات سرقت حدی محکوم نمی گردد و حسب مورد، مشمول قواعد یکی از سرقت های تعزیری می شود.
متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی
جرم سرقت یا دزدی دارای انواع و اقسام مختلف، اعم از حدی و تعزیری است که قانون گذار در قانون مجازات با تبعیت از شرع اسلام، در خصوص قواعد، ارکان و مجازات هر یک از این انواع، تعیین تکلیف می نماید و از جمله موادی که در قانون مجازات اسلامی، به شرایط و ارکان یکی از انواع سرقت پرداخته، متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی است.
ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد: “سرقت در صورتی که دارای تمام شرایطی که ذکر می شوند باشد، موجب حد است: الف- شی مسروق، شرعا مالیت داشته باشد. ب- مال مسروق در حرز باشد. پ- سارق، هتک حرز کند. ت- سارق، مال را از حرز خارج کند. ث- هتک حرز و سرقت، مخفیانه باشد. ج- سارق، پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد. چ- ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد؛ ح- مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد. خ- سرقت در زمان قحطی، صورت نگیرد. د- صاحب مال از سارق نزد مرجع قضائی شکایت کند. ذ- صاحب مال قبل از اثبات سرقت، سارق را نبخشد. ر- مال مسروق، قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد. ز- مال مسروق، قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید. ژ- مال مسروق از اموال سرقت شده یا مغصوب نباشد.”
با توجه به اینکه سرقت حدی، قواعد و ضوابط مخصوص خود را دارد، علاقمندان می توانند برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این نوع از انواع سرقت و شرایط آن، مقاله پیشنهادی در قسمت حتما بخوانید را مطالعه کنند.
تفسیر ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی
در تفسیر ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی باید گفت، جرم سرقت صرفا در شرایطی که قواعد و ضوابط مد نظر قانون گذار را داشته باشد، یعنی از جمیع 14 شرط ذکر شده در متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی برخوردار باشد، مستوجب حد و مجازات حدی است؛ در نبود حتی یکی از شرایط، مستفاد از ماده 276 همین قانون، سرقت رخ داده، مشمول قواعد یکی از سرقت های تعزیری می گردد. برای ارائه شرح و تفسیر دقیق تر از متن ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی، باید برخی از شرایط 14 گانه ذکر شده در ماده 268 را مورد بررسی قرار داد. قانون گذار در ماده ۲۶۸، بر مالیت داشتن شی مسروق تاکید دارد و از نظر حقوقی، مقصود از مال و مالیت داشتن این است که شی مسروق، منفعت عقلایی داشته باشد؛ بتواند یک نیاز مادی یا معنوی را بر طرف کند؛ قابلیت به مالکیت در آمدن داشته و مشروع باشد.
همچنین، قانون گذار بر در حرز بودن مال، هتک حرز عمدی و مخفیانه بودن این عمل (هتک حرز) نیز تاکید می نماید و لازم می داند همان شخصی که اقدام به هتک حرز نموده، مال را نیز ربوده باشد، نه اینکه این اعمال، توسط دو یا چند نفر صورت گیرد، یعنی یکی از اشخاص هتک حرز کرده و دیگری مال را برباید. مقصود از در حرز بودن این است که مال در مکانی بسته و جایی که عرفا آن را از دستبرد محفوظ نگاه می دارد باشد و مقصود از مخفیانه بودن هتک حرز این است که سارق تلاش در پنهان کاری این عمل داشته باشد. لازم به توضیح است که مقصود قانون گذار این نیست که شخصی سارق را هنگام هتک حرز، ندیده باشد. همچنین، از منظر قانون گذار، مهم است که ارزش مال مورد سرقت در زمان سرقت و خروج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک بوده و بر اساس نظر علمای حقوق، اینکه بعدا قیمت آن افزایش یا کاهش یابد، معیار نیست.
برای فهم و ارائه تفسیری بهتر از ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی باید در نظر داشت که مقصود از قحطی، زمانی است که مواد غذایی در آن کم یاب باشد نه سایر کالا ها و دقت به این نکته نیز مهم است که در شرایطی که مالک مال ربوده شده (نه متصرف قانونی آن)، اقدام به شکایت قضایی نکند یا بعد از شکایت و قبل از اثبات سرقت حدی، سارق را ببخشد، سرقت رخ داده، مستوجب حد نمی شود. شایان ذکر است، در صورتی که مال مورد سرقت، به هر نحوی از انحا، به اجبار یا اختیار به مالک بازگردانده شود، حد ساقط می گردد و در شرایطی که مال به هر نحوی، اعم از قرارداد یا امور قهری نظیر ارث به مالکیت سارق درآید، حد ساقط خواهد شد؛ باید دقت داشت، اگر تنها بخشی از مال به مالکیت سارق درآید، تنها در صورتی سبب سقوط حد می گردد که آن بخشی که به مالکیت او درنیامده، ارزشی معادل 4/5 نخود طلای مسکوک نداشته باشد. این قاعده، در خصوص بازگرداندن مال به مالک نیز صادق است.
نکات حقوقی ماده 268 قانون مجازات اسلامی
از آنجا که مجازات سرقت حدی، بسیار سنگین است، اطلاع از نکات حقوقی ماده 268 قانون مجازات اسلامی، ضروری می باشد. لذا در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، نکات حقوقی ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی ذکر خواهد شد که عبارتند از: با توجه به عدم تاکید قانون گذار در متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی بر موقوفات خاص، در صورتی که سرقت با وجود شرایط ماده ۲۶۸ در خصوص موقوفات خاص صورت گیرد، سرقت حدی محقق می گردد. در صورتی که مال ربوده شده مغصوب یا سرقتی باشد، سرقت حدی محقق نمی گردد.
در صورتی که مالک مال، بدون اطلاع از اینکه سارق مال او را ربوده، مال را به وی هبه نماید، حد ساقط خواهد شد. به عنوان مثال، علی مال محمد که عموی او می باشد را با وجود شرایط 14 گانه سرقت حدی ربوده ولیکن محمد، بدون اطلاع از این امر، قبل از اثبات سرقت و شکایت، مال را به علی هبه کرده باشد. باید در نظر داشت، حتی اگر سرقت حدی به علت عدم وجود شرایط محرز نگردد، از سارق سلب مسئولیت کیفری نشده و دادگاه همچنان وی را به علت سرقت تعزیری، محاکمه و مجازات خواهد نمود.
مجازات سرقت حدی، بسته به اینکه بار اول است فرد به این جرم و مجازات آن محکوم می گردد یا بار دوم، سوم و چهارم، متفاوت است. در سرقت حدی برای بار اول، مجازات حدی محکوم، قطع چهار انگشت دست راست از انتهای آن است به گونه ای که انگشت شست و کف دست باقی بماند است و چنانچه سارق، فاقد دست راست باشد، قاضی حکم به یکی از مجازات های تعزیری خواهد داد. در سرقت حدی برای بار دوم، مجازات، قطع پای چپ از پایین برآمدگی، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند است و در نبود پای چپ، حسب مورد حکم به یکی از مجازات های تعزیری داده خواهد شد. مجازات سرقت حدی، برای بار سوم حبس ابد و برای بار چهارم، اعدام خواهد بود.
سوالات متداول:
1- متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی در چه خصوص است؟ متن ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی در خصوص شرایط 14 گانه جرم سرقت حدی که یکی از انواع سرقت می باشد تعیین تکلیف می نماید که جزئیات این امر در متن مقاله ارائه شده است.
2- تفسیر متن ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی چیست؟ تفسیر متن ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی از این قرار است که در صورت جمع نبودن شرایط 14 گانه ذکر شده در متن ماده سرقت حدی محقق نخواهد شد و سرقت رخ داده مشمول قواعد یکی از سرقت های تعزیری می گردد که جزئیات این امر در متن مقاله ارائه شده است.
3- نکات حقوقی متن ماده 268 قانون مجازات اسلامی چیست؟ از جمله نکات حقوقی ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی این است که مال مورد سرقت باید در حرز بوده، هتک حرز صورت گیرد و سارق و شخصی که اقدام به هتک حرز نموده باید یک نفر باشند که جزئیات و توضیحات این امر در متن مقاله ارائه شده است.
